Zamek krzyżacki

Wikipedia, fot. Jacek Piech

Zamek krzyżacki to jedna z najstarszych, a zarazem najbardziej interesujących budowli zabytkowych znajdujących się w Ostródzie. Obecny zamek nie jest jednak pierwszą warownią na tym terenie, bowiem pierwsza była położona w widłach rzeki Drwęcy, która wpadała dwoma nurtami do Jeziora Drwęckiego. Znajdowała się ona tam już w połowie XIII wieku i najprawdopodobniej była warownią o drewniano-ziemnej konstrukcji. Nowy zamek obronny wzniesiony został dokładnie w latach 1349-1370, za czasów rządów Guntera von Hohensteina, komtura ostródzkiego. Ów komtur był również inicjatorem słynnego zamku w Świeciu, który posiadał wieże. Z kolei zamek w Ostródzie wież nie posiadał, bo były one dużą rzadkością jeśli chodzi o budownictwo krzyżackie. Wyspa została wypełniona osiedlem, a to spowodowało, że wzmocnione podzamcze przeniesione zostało na przeciwległy brzeg rzeki Drwęcy.

W roku 1381 w Ostródzie znajdowały się dwa zamki. Zarówno stary jak i nowy zamek zostały spalone przez wojska należące do księcia litewskiego Kiejstuta. Zamek został odbudowany w latach 1407-1410, otoczono go murem obronnym oraz głęboką fosą z wodą. Do zamku można było dostać się drogą przez podzamcze, od zachodniej strony przez zwodzony most. Droga prowadząca przez podzamcze została zasypana dopiero w XVIII wieku.

Podzamcze było swoistym ośrodkiem przemysłowo-usługowym, posiadało browar, młyn, kuźnię oraz zakłady rzemieślnicze. Od wschodniej strony usytuowane były stajnie, szopy i spichlerze, a pod koniec XIV wieku zamku broniła artyleria, która wspomagała wojska krzyżackie podczas słynnej bitwy pod Grunwaldem.

Dawniej pod zamkiem mieściły się sporych rozmiarów piwnice, przyziemia wykorzystywane były na zbrojownię i magazyny, zaś na piętrze znajdowała się sypialnia dla braci zakonnych, jadalnia i ogromna sala rycerska, która posiadała cztery okna i trzy drzwi. W południowym skrzydle znajdowała się kaplica. Przy skrzydłach budowli zlokalizowane były specjalne ganki dla straży. Wchodziło się do nich z podwórza po schodach, a pod gankami usytuowano więzienny loch. Z pochodzącego z XVII wieku opisu zamku wynika, iż znajdowały się w nim również takie pomieszczenia jak między innymi magazyn soli, prochownia, pomieszczenia urzędowe i sala sądowa zlokalizowana nad główną bramą. Z kolei z dokumentów z XVIII wieku dowiadujemy się, że zamek posiadał trzy kondygnacje oraz trzy główne skrzydła.

Do południowego skrzydła swego czasu dobudowana była okrągła wieża wraz z kręconymi schodami, jednak w czasie wielkiego pożaru miasta w roku 1788 wzmiankowana wieża, a także całe skrzydło wschodnie uległy bardzo poważnemu zniszczeniu, co doprowadziło do tego, że zostały one rozebrane, bowiem groziły zawaleniem. Po tymże pożarze miały miejsce bardzo poważne przeróbki całego zamku, ponieważ nie musiał on już pełnić funkcji typowo obronnych. Wobec tego do gotyckiego parteru dobudowane zostało dodatkowe jedno piętro. Wewnątrz zamku znajdował się dziedziniec zamkowy. Wiadomo, że nie był on zabrukowany jeszcze w 1802 roku. Wokół dziedzińca przy ścianach zamku znajdowały się drewniane podcienia kryte gontowym daszkiem. Jeśli chodzi o stropy strychowe oraz więźbę dachową to były one wykonane z drewna, natomiast stropy w piwnicach wykonane były z cegły.

Poprzez liczne niefortunne przeróbki zamek został dość mocno oszpecony zarówno końcem XIX wieku jak i na początku XX wieku. Czas drugiej wojny światowej nie był dla zamku czasem łatwym, gdyż budowla kolejny raz uległa bardzo mocnym zniszczeniom. Odbudowa po zniszczeniach wojennych zaczęła się dopiero w roku 1974. Obecnie w zamku znajdują się takie instytucje kulturalne jak muzeum, biblioteka, centrum kultury i galeria.